Fan Stilian Noli, një prej figurave më të ndritura të historisë shqiptare, mbetet si një shembull i rrallë i mendimit të thellë, përkushtimit patriotik dhe një intelektuali të pashoq në kulturën shqiptare. Nga njeriu që themeloi Kishën Ortodokse Autoqefale Shqiptare deri te politikani që udhëhoqi për pak kohë qeverinë shqiptare, Noli la një trashëgimi të pasur që vazhdon të frymëzojë shqiptarët e të gjitha brezave, shkruan POPULLI.mk
Fan Noli lindi në vitin 1882 në një kohë kur Shqipëria ishte ende nën Perandorinë Osmane, në një mjedis të mbushur me sfida. Si një intelektual i ri, ai kuptoi nevojën për përparimin dhe ndriçimin e popullit të tij përmes kulturës dhe fesë. Pasi u vendos në Amerikë, ai u bë pjesë e lëvizjes shqiptare në diasporë, duke kontribuar në krijimin e organizatave që u përpoqën për pavarësinë e vendit.
Noli shfrytëzoi njohuritë e tij të thella në teologji dhe letërsi për të themeluar Kishën Ortodokse Shqiptare më 1908. Kjo ishte një arritje e madhe, jo vetëm sepse kontribuoi në autonominë shpirtërore të shqiptarëve ortodoksë, por edhe sepse forcoi ndjenjën e identitetit kombëtar në një popull të ndarë nga feja dhe kulturat e ndryshme.
Pas shpalljes së pavarësisë në 1912, Noli vazhdoi të luante një rol kyç në jetën politike shqiptare. Në vitin 1924, ai udhëhoqi një kryengritje demokratike që synonte reformimin e Shqipërisë, duke u bërë Kryeministër dhe Ministër i Jashtëm. Për pak muaj, ai nisi një proces reformatues, duke u përpjekur për krijimin e institucioneve demokratike dhe të një shoqërie më të drejtë. Reformat e tij ishin vizionare dhe mbanin në thelb aspiratat për një Shqipëri moderne dhe europiane.
Por përpjekjet e tij reformuese u ndërprenë nga forcat e tjera politike që e rrëzuan nga pushteti. Pas përmbysjes së qeverisë së tij, Noli u detyrua të largohej nga Shqipëria. Megjithatë, kjo nuk e pengoi atë të vazhdonte të punonte për çështjen shqiptare nga jashtë, duke vazhduar të shkruante dhe të promovonte idetë e tij demokratike.
Një dimension tjetër i personalitetit të Nolit që nuk mund të lihet jashtë është kontributi i tij në letërsinë dhe kulturën shqiptare. Ai ishte një poet dhe përkthyes i pasionuar, që u përpoq të sillte veprat e mëdha të letërsisë botërore në gjuhën shqipe. Përkthimet e tij të Shekspirit dhe të disa prej klasikëve të tjerë e kanë pasuruar letërsinë tonë, duke e bërë të aksesueshme për shqiptarët e kohës.
Noli pati një fuqi të jashtëzakonshme shprehëse dhe një mjeshtëri gjuhësore që e bëri të dallueshëm mes bashkëkohësve të tij. Përmes poezisë së tij, ai shpesh shprehu dhimbjen dhe shpresën për një të ardhme më të mirë për vendin e tij. Poezia e tij mbart energji, vizion dhe një dëshirë të thellë për emancipim kombëtar e shpirtëror.
Fan Noli mbetet një nga figurat më komplekse dhe të dashura të Shqipërisë. Ai ishte një politikan i bindur për rëndësinë e një Shqipërie demokratike, një udhëheqës shpirtëror që i dha shqiptarëve ortodoksë një identitet të ri dhe një poet që i dha gjuhës shqipe vepra që do të mbeten të pavdekshme. Noli përfaqëson atë idealin e rilindësit të mirëfilltë, që jetoi dhe punoi për të përmirësuar jetën e popullit të tij.
Edhe sot, trashëgimia e Nolit është një burim frymëzimi për çdo shqiptar që beson në vlerat e lirisë, të drejtësisë dhe përparimit. / © POPULLI.mk