A mund të ketë një “shpërthim” në Kosovë dhe Bosnje-Hercegovinë, siç nuk e përjashton agjencia shtetërore ruse RIA Novosti në parashikimet e saj për vitin 2023? Apo është thjesht një përpjekje tjetër për të mbjellë frikë dhe për të larguar vëmendjen nga lufta në Ukrainë?
Nga Arsim Buxhovi
Tashmë në ditët e para të agresionit rus kundër Ukrainës, lindi pyetja nëse vendet e Ballkanit, përfshirë Bosnjën dhe Hercegovinën, ishin të radhës për skenarin ukrainas. Në atë kohë, ekspertët e sigurisë vlerësuan se ndikimi i Rusisë në Ballkanin Perëndimor nuk ishte i papërfillshëm, por se Bosnja dhe Hercegovina ishte në një pozicion dukshëm më të ndryshëm, më të mirë se Ukraina. Nga ana tjetër, ndikimi ekonomik i Rusisë është një histori më vete, shkruan DW.
Megjithatë, agjencia shtetërore ruse RIA Novosti, në parashikimet e saj për këtë vit vlerëson se “mund të ndodhë një shpërthim në Kosovë dhe në Ballkan”. Dhe për BE-në, ata parashikojnë se “do të jetë në një gjendje të emocionuar dhe të ngrohtë gjatë gjithë vitit 2023”, sepse, siç u tha, “ajo vendosi të zgjerohet në lindje në kurriz të tokës ruse dhe konsideron se ajo që po ndodh në Ukrainë është çështje e saj, jo e Rusisë”.
Parashikimet kërcënuese kanë një nivel shtesë kur ambasadori rus në Serbi, Aleksandar Bocan Haraçenko, komenton marrjen e statusit kandidat të BiH për anëtarësim në BE si “një gjë shumë e rrezikshme dhe përfshin pezullimin e lidhjeve dhe bashkëpunimit midis RS dhe Federatës Ruse”.
Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve të Parlamentit të BiH-së, Nebojsha Radmanoviç (SNSD), deklaroi pak ditë më parë se “duhet të ketë më shumë ndikim rus në BiH”, duke shprehur keqardhjen se “në marrëdhëniet ekzistuese të pushtetit, kjo nuk është e lehtë të bëj për shkak të luftës në Ukrainë”. Radmanovic pohon se kjo është “për shkak të rëndësisë kulturore të Rusisë në botë dhe faktit se serbët janë të lidhur emocionalisht me rusët”.
“Nuk ka ndikim malinj rus në BiH. Është një inteligjencë-politike dhe nuk ka asnjë tregues se cilët do të ishin bartësit e ndikimit rus”, thotë ai.
Milorad Dodik, presidenti i partisë së tij dhe presidenti i ri i entitetit Republika Srpska, është më i drejtpërdrejtë. Ai është një nga zyrtarët e paktë që viziton presidentin rus Vladimir Putin. Dodik u takua me Putinin në qershor të vitit të kaluar në margjinat e Forumit Ekonomik në Shën Petersburg, por edhe në shtator në Moskë, pak para zgjedhjeve të përgjithshme në Bosnje dhe Hercegovinë.
“Ka ndikim rus në Bosnjë dhe Hercegovinë, por nuk është keqdashës. Erdha për të dëgjuar se çfarë mendojnë rusët do të ndodhë në vitet e ardhshme, në mënyrë që të mund t’i përshtat politikat e mia me kohën që do të vijë”, tha Dodik në Shën Petersburg.
Interesante janë analizat e ekspertëve të sigurisë nga BiH dhe Serbia për “shpërthimin në Kosovë dhe BiH”.
Darko Trifunoviq, drejtor i Institutit për Siguri Kombëtare dhe Ndërkombëtare në Beograd dhe analist ushtarak, duke komentuar parashikimet e mediave ruse për vitin 2023, thotë: Ditë e natë në transmetime dhjetëra ‘analistë’, ‘gazetarë’ etj. të makinerisë propagandistike ruse përpiqen të përçajnë shoqëritë e shteteve ballkanike, të shkaktojnë trazira, konflikte dhe të gjitha këto në reflektimin e frikës që transmetohet nga Kremlini.
Duke parë skenarët e mundshëm, ai thekson se “shërbimet ruse kanë një rrjet të gjerë në Ballkan në të cilin kanë investuar dhe paguar njerëz për një kohë të gjatë”, nga bashkëpunëtorë, agjentë, gazetarë, gjoja organizata joqeveritare, portalet, ambasadat, deri te bashkëpunimi me krimin e organizuar.
Trifunoviq rendit gjerësisht, siç thotë ai, drejtimet e veprimit të Rusisë ndaj Serbisë.
“Është ruajtja e status quo-së në Kosovë përmes mbështetjes së fshehtë për nacionalizmin e madh shqiptar dhe pikëpamjeve ekstreme politike, nxitja e konflikteve dhe incidenteve ndëretnike, atmosfera e frikës tek pakica serbe në Kosovë, përkrahja e islamizmit ekstrem, parandalimi i hyrjes së Serbisë në BE dhe NATO, forcimi i ndikimit të Rusisë në mënyra të ndryshme etj.
“Tani Rusia dëshiron që për të njëqindtën herë të përpiqet t’i vërë flakën Ballkanit”, tha për DW ky profesor nga Beogradi.
Sandi Dizdareviq, profesor i psikologjisë kriminale dhe ekspert i sigurisë, beson se frika e krijuar qëllimisht është pjesë e sistemit propagandistik të Federatës Ruse, por se nuk ka ndikim të drejtpërdrejtë të Rusisë në Kosovë dhe Bosnjë e Hercegovinë.
“Hapja e hotspoteve (vende ku janë afër fillimit të konfliktit) të reja si Kosova dhe Bosnja e Hercegovina është në favor të Rusisë, qëllimi kryesor është që me hapjen e hotspotit të Ballkanit vëmendja të transferohet nga Ukraina dhe Rusia tek ne, sepse Rusia tashmë është në gjendje të tmerrshme ekonomike”, tha Dizdareviq për DW.
Ai beson se hapja e pikës së nxehtë ballkanike do të nënkuptonte futjen e Evropës në një lloj lufte. “Kjo do t’u mundësonte vendeve të BE-së të fillojnë të merren me refugjatët, negociatat, veprimet humanitare dhe shumë gjëra të tjera”, thotë Dizdarević, “dhe do të largonte vëmendjen nga Rusia”.
“Situata politike në Bosnje dhe Hercegovinë favorizon krijimin e trazirave”
Ai është ende i mendimit se nuk do të ketë skenarë “shpërthyes” të përmendur nga mediat ruse, por:
“Nëse e dimë se shërbimet ruse përmes rrjeteve nga Serbia kanë pasur ndikim dhe përfshirje të drejtpërdrejtë në Maqedoninë e Veriut dhe më pas në Malin e Zi, atëherë është e qartë se ata nuk do të dorëzohen. Gjithçka ndodh përmes njerëzve tanë që pranuan të “luajnë”, thotë ai, duke paralajmëruar se është e rëndësishme të “zbulohen aktorët rusë”.
Në këtë kuadër, kujtojmë se në fund të vitit, Prokuroria e Shtetit Gjerman raportoi se një agjent i shërbimit sekret gjerman u arrestua në Berlin, i dyshuar për përcjelljen e informacionit në Rusi.
“E gjithë situata politike në BiH favorizon krijimin e trazirave, por me ndihmën e bashkësisë ndërkombëtare, besoj se skenarë të tillë do të parandalohen. As sistemi i sigurisë në BiH nuk duhet të nënvlerësohet”, është shprehur Dizdarević.
Ai zbulon informacione qetësuese, larg syrit të publikut: Një numër profesorësh nga Serbia, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Kosova, Kroacia janë mbledhur joformalisht rreth konferencave ndërkombëtare dhe po shkëmbejnë informacione dhe mendime për të vënë në dukje rrjetin operacional rus dhe parandalimin e skenarëve që dëshirojnë shërbimet ruse”.
Ndërsa këta ekspertë flasin me argumente serioze për ndikimin rus në vendet e tyre, BiH dhe Serbi, ndikimi ekonomik është një ‘histori tjetër’.
Kështu, sipas analizës së Dhomës së Tregtisë së Serbisë, ndër 5 vendet partnere eksportuese më bindëse është Gjermania, e ndjekur nga Italia, Bosnja dhe Hercegovina, Rumania dhe Hungaria. Gjermania është partneri i parë i importit të Serbisë, e ndjekur nga Kina, Italia, Federata Ruse, e cila importon më shumë gaz dhe naftë, dhe Turqia.
Të dhënat nga Agjencia për Nxitjen e Investimeve të Huaja tregojnë se investimet ruse përbëjnë vetëm 2.8% të totalit të investimeve të huaja direkte në BiH. Dhe shifrat e Dhomës së Tregtisë së Jashtme të Bosnje-Hercegovinës tregojnë se Federata Ruse nuk është në mesin e dhjetë vendeve-partnereve kryesore të shkëmbimit të mallrave në Bosnje dhe Hercegovinë.
Sa i përket Serbisë, Gjermania është partneri më i rëndësishëm ekonomik eksportues, e ndjekur nga Kroacia, Serbia, Italia, Austria, Sllovenia, Mali i Zi, Turqia, etj. Vendet fqinje, Kroacia dhe Serbia, importojnë më së shumti nga BiH dhe në një nivel të lartë. Vendi i tretë është Gjermania, e ndjekur nga Italia, Sllovenia dhe Austria.
Të dhënat e Dhomës së Tregtisë së BiH të njësisë së RS janë konfuze – Rusia është vetëm në vendin e 17-të për nga vëllimi i tregtisë, ndërsa partnerët më të rëndësishëm janë vendet e BE-së dhe vendet fqinje, përkatësisht Serbia, Italia, Gjermania, Kroacia, Sllovenia, Austria, Kina, Hungaria etj. Të gjitha këto të dhëna, sipas analistëve, tregojnë se ekonomitë e Serbisë dhe BiH janë të paimagjinueshme pa partnerë nga BE-ja, ndërsa “lidhja emocionale me Rusinë” është një histori krejtësisht tjetër.