Historia e Mrika Kol Marashit nuk është thjesht një tregim për hakmarrje. Është një pasqyrë e thellë e asaj çfarë do të thotë të jetosh në një shoqëri ku drejtësia personale mbetet e vetmja mundësi. Kur ligji nuk mbrojt, kur shteti nuk ekziston ose është i pavlefshëm, drejtësia kthehet në një akt të dhunshëm, dhe dhimbja transformohet në plumba.
Shkruan POPULLI.mk
Mrika ishte një grua shqiptare që, në fillim të shekullit XX, humbi burrin e saj nga dora e kunatit. Një grua e re, e mbetur vetëm, pa mbështetje, pa një figurë mashkullore që do të mund ta mbronte ose të merrte gjakun për të, ajo vendosi të bëhej vetë ekzekutore. Për një vit e ndoqi vrasësin e burrit të saj, në Shkup, Prishtinë e Zagreb, derisa një ditë, në Shkodër, e qëlloi me koburën që kishte qenë e burrit të vrarë.
Por historia nuk ndalet këtu. Mrika vrau edhe dy vjehrrit e saj. Një akt që sot do të shihej si masakër, por që atëherë u interpretua si hakmarrje totale, si shuarje e një fisi që kishte shuar jetën e burrit të saj. Ishte logjika e kanunit, ku “gjak për gjak” nuk ishte slogan, por rendi i vetëm shoqëror.
Çfarë e çon një grua drejt një vendimi kaq ekstrem? Shumë do të thonë se ishte tradita, të tjerë do të shohin gjakftohtësinë dhe dhunën që lidhet me kulturën e maleve shqiptare. Por në thelb, historia e Mrikës është historia e një gruaje të thyer, të vetmuar, të mbushur me dhimbje dhe krenari të plagosur. Ishte historia e një gruaje që nuk mund të pranonte të jetonte pa dinjitet. Dhe në atë kohë, dinjiteti përkthehej në hakmarrje.
Nëse sot do të ndodhte një ngjarje e tillë, ajo do të quhej kriminele, vrasëse gjakftohtë, terroriste familjare. Por një shekull më parë, një pjesë e madhe e shoqërisë do ta quante heroinë. Kjo është ironia tragjike e historisë sonë: ligji ndryshon, por dhimbja e humbjes mbetet po aq e errët dhe e padurueshme sa atëherë.
Sot, kur flasim për të drejtat e grave dhe për barazi gjinore, duhet të kujtojmë edhe këtë anë të historisë. Sepse Mrika nuk ishte thjesht viktimë e një sistemi patriarkal, por edhe produkt i tij. Ishte një grua që, në pamundësi për t’u mbrojtur nga shoqëria, zgjodhi të hakmerrej. Dhe ashtu si shumë gra të tjera që u desh të mbijetonin në botë të pamëshirshme, Mrika mbeti e vetme me aktin e saj: heroike për disa, e frikshme për shumë të tjerë, e harruar nga historia zyrtare, por e ruajtur në kujtesën e popullit si gruaja që nuk fali.
Historia e saj na kujton se pa drejtësi, gjithmonë mbetet vetëm hakmarrja. Dhe hakmarrja nuk ndërton kurrë paqe, vetëm varre të reja.
Duhet cekur se historia e Mrikës u kthye në roman nga një shkrimtar anglez./ © POPULLI.mk